Το άσθμα είναι οπωσδήποτε μια νόσος που υποδιαγιγνώσκεται. (Συνέπεια της συχνής διαλείπουσας ή επεισοδιακής συμπτωματολογίας, που δεν ωθεί τον ασθενή και τον θεράποντα να χρησιμοποιήσουν όλα τα διαγνωστικά μέσα αλλά συχνά και λόγω μιας όχι σχολαστικής κλινικο-διαγνωστικής προσέγγισης της ασθένειας.)

Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται :

• ατομικό και οικογενειακό ιστορικό
• αντικειμενική εξέταση
• ημερολόγιο με συμπτώματα και μέτρηση PEF
• λειτουργικός έλεγχος αναπνοής
• τεστ αναστρεψιμότητας
• τεστ βρογχικής πρόκλησης με μεταχολίνη
• κυτταρολογική εξέταση προκλητών πτυέλων

Υπενθυμίζουμε ότι η απουσία συμπτωμάτων κατά την επίσκεψη δεν αποκλείει την ύπαρξη άσθματος καί ότι το βρογχικό άσθμα πρέπει να το υποπτευθούμε όταν έχουμε:

• επιμένοντα βήχα
• αναπνευστικούς συριγμούς σε απουσία αναπνευστικής λοίμωξης
• συγιγμούς αναπνευστικούς με παρουσία αναπνευστικής λοίμωξης
• δύσπνοια
• συριγμοί ή βήχας μετά από κόπωση
• βήχας που εμφανίζεται περιοδικά κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες (παρουσία ζώων σε κάποιους χώρους, σε ειδικό περιβάλλον κλπ) ή μετά από κάποια φάρμακα λχ ασπιρίνη...

Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στην κλινική αξιολόγηση και στον πλήρη λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής :απαραίτητα για σωστή εκτίμηση του ασθενούς (αξιολόγηση της βαρύτητας της ασθένειας και παρακολούθηση στο χρόνο) καιί σωστή θεραπευτική στρατηγική. Ο λειτουργικός έλεγχος της αναπνοής παριστά μια αντικειμενική μέτρηση του βαθμού απόφραξης των αεραγωγών, σύμφωνα με το γεγονός πως το άσθμα χαρακτηρίζεται από απόφραξη, οι πιο ενδιαφέροντες λειτουργικοί δείκτες είιναι αυτοί που μετρούν διαταραχή της ροής στην εκπνευστική φάση (σε κάποια κλινική φάση βέβαια η απόφραξη μπορεί και να απουσιάζει).
Εκτός από ελάττωση των εκπνευστικών ροών μπορεί να έχουμε και ελάττωση των όγκων.
Οι λόγοι που επιβάλλουν τον λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής στον ασθενή με άσθμα είναι:

• εξατομίκευση της ασθένειας και της βαρύτητάς της
• ταυτοποίηση παραγόντων παροξυσμού
• αξιολόγιση επιδείνωσης της ασθένειας
• αξιολόγηση της απάντησης στην θεραπεία
• ρύθμιση της "ελάχιστης ικανής θεραπείας"
• πιθανή προεγχειρητική εκτίμηση

Σε παρουσία βρογχικής απόφραξης διενεργείται "δοκιμασία οξείας αναστρεψιμότητας" των αεραγωγών με εισπνοή aerosol salbutamol και μετά 15-20' έλεγχος της βίαιης εκπνευστικής καμπύλης. Η δοκιμασία θεωρείται θετική και τυπική του άσθματος αν μετράται αύξηση της FEV1>12% ή των MMEF>30%... κλπ ή και αλλαγές στους διαταραγμένους στατικούς όγκους: ο υπολειπόμενος όγκος τείνει να ελαττωθεί ενώ η FVC και η εισπνευστική χωρητικότητα αυξάνουν... 'Οταν η οξεία απάντηση στην σαλβουταμόλη δεν ειναι ενδεικτική και στους ηλικιωμένους ασθενείς συνιστάται να γίνει "δοκιμασία χρόνιας αναστρεψιμότητας" δηλ: χορήγηση για δύο εβδομάδες 1,5mg/Kg /ημέρα prednisone καιί ακολούθως λειτουργικός έλεγχος αναπνοής.

Σε απουσία βρογχικής απόφραξης, αλλά με υπόνοια άσθματος μπορούμε να εκτελέσουμε άλλες διαγνωστικές πράξεις:
Δοκιμασία βρογχικής πρόκλησης με μεταχολίνη (ή ισταμίνη) αναδεικνύει την ύπαρξη βρογχικής υπεραντιδραστηκότητας. Αυτό επιτρέπει την ποσοστοποίηση αυτού του βαθμού και να χρησιμοποιηθεί στην παρακολούθηση του ασθματικού ασθενή με ή χωρίς φαμακευτική αγωγή. Η βαρύτητα της βρ. υπεραντιδραστικότητας εκφράζεται σαν PD20 (ποσότητα ουσίας που προκαλεί έκπτωση κατά 20% λχ στην FEV1). Πρέπει να σημειώσουμε πως και στον ίδιο ασθενή μπορεί νά είναι διαφορετικό το αποτέλεσμα στο χρόνο και αντεδείκνυται σε ασθενής με σημαντική απόφραξη (FEV1<70%), πρόσφατο έμφραγμα ή εγκεφαλικό αγγειακό... κλπ και αναπνευστική λοίμωξη 4-6 προηγούμενες εβδομάδες. Μπορεί να αποκαλύψει την ύπαρξη υπεραντιδρ/ας σε άτομα με προδιάθεση άσθματος (άτομα με ρινίτιδα, έκζεμα, ιγμορίτιδα, ρινικούς πολύποδες).
Ο έλεγχος - παρακολούθηση της PEF(Μεγιστης Εκπνευστικής Ροής ) ή καλύτερα της FEV1, MMEF για δύο εβδομάδες επιτρέπει να αξιολογήσουμε την μεταβλητότητα του βρογχικού τόνου.
Η κυτταρολογία των προκλητών πτυέλων αν και ακόμη δεν έχει κωδικοποιηθεί στη διαγνωστική του άσθματος είναι χρήσιμη (αύξηση ηωσινοφύλλων και μαστοκυττάρων).

• Παρουσία υψηλού ποσοστου ηωσινοφίλων μεγαλύτερη σοβαρότητα συμπτωματολογίας.
• Αύξηση μόνο των ηωσινοφύλλων σε αλλεργικές εξάρσεις.
• Αύξηση ουδετεροφύλλων σε ιογενείς παροξυσμούς
• Το προκλητό πτύελο περιέχει σχεδόν αποκλειστικά ουδετερόφιλα στην ΧΑΠ .
• Από μια αύξηση διάφορη των ηωσινοφύλλων σε ασθενής με ΧΑΠ μόνο κατά την παρόξυνση.
• Τά ουδετερόφιλα είναι αυξημένα στο βαρύ άσθμα.

Άλλες εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν για να αποκλείσουμε παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλούν συμπτωματολογία παρόμοια του άσθματος.

• α) Πνευμονικής λοίμωξης (ειδικής ή μη), βλάβες μεγάλων αεραγωγών, νόσοι της καρδιάς, ξένο σώμα: ακτινογραφία θώρακος.
• β) Χαπ, περιοριστικά σύνδρομα, απόφραξη μεγάλων αεραγωγωγών: μέτρηση Υπολειπόμενου όγκου, εισπνευστικές ροές, DLCO (μέτρηση διαχυτικής ικανότητας).
• γ) Υπόνοια πως και άλλοι παράγοντες υπεισέρχονται στο άσθμα: αλλεργικά τεστ, Εξέταση ρινικών κοιλοτήτων (ακτινογραφία κρανίου), Αξιολόγηση τής παρουσίας γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης.
• Ορισμένες φαρμακευτικές ουσίες.

Το αλλεργιολογικό προφίλ έχει ένα υποβοηθητικό ρόλο στην διάγνωση του άσθματος και η χρησιμότητά του είναι στενά δεμένη στην προσωποποίηση αλλεργικών παραγόντων που μπορεί να πυροδοτήσουν μια ασθματική κρίση. (Πρέπει να λάβουμε υπ΄ όψη ότι περίπου το 30% του πληθυσμού έχει θετικές αλλεργικές δοκιμασίες, ενώ μόνο ένα 7% παρουσιάζει άσθμα.) Όμως η ταυτοποίηση άσθμα = αλλεργία μπορεί :

• Μη ορθή εκτίμηση του ασθενούς, περιορισμός του διαγνωστικού ελέγχου μόνο στα αλλεργικά τεστ.
• Καθυστέρηση δοκιμασιών ελέγχου αναπνευστικής λειτουργίας.
• Μη ορθός θεραπευτικός προσανατολισμός.

Συχνότερες καταστάσεις που απαιτούν διαφορική διάγνωση με το άσθμα τόσο στο βρέφος όσο και στον ενήλικο ειναι:

Βρέφος:

• βρογχοστένωση
• ξένο σώμα στην τραχεία ή βρόγχους
• Λαρυγγο-τραχειομαλακία
• Στένωση τραχείας
• Βλάβες φωνητικών χορδών
• Κυστική ινώδη
• Βρογχιολίτιδα

Ενήλικας:

• ΧΑΠ(χρόνια βρογχίτιδα,εμφύσημα)
• Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
• Βήχας φαρμακευτικής αιτιολογίας
• Δυσλειτουργία λάρυγγος.
• Μηχανική απόφραξη αεραγωγών (όγκοι,συμπίεση)
• Πνευμονική εμβολή
• Ηωσινοφιλική πνευμονία
• Δυσλειτουργία φωνητικών χορδών.

  Η παρουσία βρογχικής υπεραντιδραστηκότητας σε ασθενή με ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας ή μη αλλεργικής θα θεωρηθεί παράγων κινδύνου για την ανάπτυξη άσθματος. Υπολογίζεται ότι το πιό βαρύ άσθμα είναι το 5% του συνόλου των ασθενών. Είναι σημαντικό ότι το σοβαρότερο το "σχεδόν θανατηφόρο" είναι πολύ πιό συχνό στις γυναίκες. Οι παράγοντες κινδύνου (κλινικοί) που χαρακτηρίζουν αυτούς τους ασθενείς είναι:

• 1. Ιστορικό με σοβαρούς παροξυσμούς
  • Ιστορικό αιφνίδιων σοβαρών παροξυσμών.
  • Προηγούμενη διασωλήνωση λόγω κρίσης άσθματος
  • Μονάδα εντατικής θεραπείας.
  • Περισσότερες από 2-3 νοσηλείες λόγω άσθματος το τελευταίο έτος
  • Περισσότερες από 3 επείγουσες επισκέψεις λόγω άσθματος το τελευταίο έτος.
  • Επείγουσα νοσηλεία τόν τελευταίο μήνα.
• 2 .Xρήση β2-διεγερτών καί από του στόματος στεροειδή.
  • Κατανάλωση περισσότερων σκευασμάτων β2-αγωνιστών σέ ένα μήνα.
  • Χρήση κορτικοστεροειδών από του στόματος ή πρόσφατη διακοπή τους.
• 3. Συνυπάρχοντα προβλήματα.
  • Παρουσία καρδιοαγγειακών ασθενειών ή ΧΑΠ
  • Ψυχιατρικά προβλήματα
  • Χρήση φαρμάκων.
• 4. Άλλοι παράγοντες
  • Χαμηλή αντίληψη του βαθμού της βρογχικής απόφραξης
  • Χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση
  • Ευαισθησία στην alternaria
  • Διαμονή στην πόλη.

   

Ίσως η γενετική φέρει ένα καινούργιο αέρα στην θεραπεία του άσθματος!!! Μια έρευνα, δημοσιευμένη στο «Genome Biology», ανακάλυψε 149 γονίδια που μπορούν να παίρνουν μέρος στην ανάπτυξη του άσθματος. Το νέο βρίσκεται πάνω απ όλα στο γεγονός πως 52 απ' αυτά μέχρι τώρα ήταν άγνωστα. Ελπίζουμε μια παραπέρα ανάλυση να δώσει μια βαθύτερη κατανόηση των υποκείμενων γενετικών αιτίων του άσθματος. Το άσθμα είναι μια παθολογική κατάσταση, μπορούμε να πούμε σοβαρή που πλήττει πάνω από 100 εκατομμύρια άτομα σ' όλο τον κόσμο και σκοτώνει περίπου 5000 άτομα κάθε χρόνο μόνο στις ΗΠΑ. Είναι μια σύνθετη ασθένεια, οφειλόμενη σε μια σύνθεση από μεγάλο αριθμό γονιδίων (αθροισμένων) και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως σκόνης και γύρεις, που μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις άσθματος.

Ερευνητές στο New Jersey σχεδίασαν το προφίλ των γονιδίων κατά την διάρκεια μιας προσομοίωσης κρίσης άσθματος στον πίθηκο Macaca fascicularis. (Αφού παρουσιάζει φυσική υπερευαισθησία στην Ασκαρίδα, μια από τα μεγαλύτερα και πιο κοινά παράσιτα του ανθρώπινου εντέρου.) Όταν ο πίθηκος εισπνεύσει ένα εκχύλισμα του παρασίτου, αυτό του δημιουργεί καθυστερημένη αλλεργική αντίδραση και μια συρροή φλεγμονωδών κυττάρων στους πνεύμονες. Η προκύπτουσα φλεγμονή των αεροφόρων οδών είναι όμοια με τά συμβαίνοντα στο ανθρώπινο άσθμα.